Ένα ανάγλυφο στην σαρκοφάγο κάποιου Αμμιανού, τοπικού μυλωνά, απεικονίζει την αρχαιότερη έως τώρα γνωστή μηχανή, που ενσωμάτωσε στρόφαλο και διωστήρα (μπιέλα)! Στο αέτωμά της εικονίζεται ένας υδροκινούμενος τροχός, που τροφοδοτείται από ένα βαένι μύλου, να τροφοδοτεί, μέσω ενός μηχανισμού γραναζιών, δύο πριόνια, που κόβουν ορθογώνια τεμάχια!
Η δε επιγραφή που συνοδεύει την σαρκοφάγο είναι στα ελληνικά!
Από τον Ιούνιο του 2014 η σαρκοφάγος «φυλάσσεται» στο Μουσείο Ιεραπόλεως Φρυγίας, αλλά δεν… εκτίθεται!
Κανείς δεν πρέπει να μάθει ότι οι αρχαίοι Έλληνες εφηύραν (και) το υδροπρίονο!
Η σαρκοφάγος ευρέθη στην βόρειο νεκρόπολη της αρχαίας ελληνικής Ιεράπολης. Ο μύλος του 3ου αιώνα είναι η αρχαιότερη έως τώρα γνωστή μηχανή, που ενσωμάτωσε μηχανισμό στροφάλου και μπιέλας.
Το πριονιστήριο Ιεράπολης ήταν ένα υδροκίνητο πέτρινο πριονιστήριο στην Φρυγία Ανατολίας. Χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 3ου αιώνα μ.Χ., Θεωρείται η αρχαιότερη έως τώρα γνωστή μηχανή, που συνδύασε μια μανιβέλα με μια μπιέλα για να σχηματίσει έναν μηχανισμό ολίσθησης στροφάλου!
Ο Έλλην μυλωνάς Αμμιανός[1] ίσως να μην ήταν ένας απλός μυλωνάς, αλλά και ένας εφευρέτης, ένας πρωτοπόρος, ένας κατασκευαστής και σίγουρα μοναδικός στην περιοχή του, έτσι που όταν πέθανε, οι φίλοι και συγγενείς του θα θέλησαν να το καταγράψουν αυτό, για να μην ξεχαστεί…
Οι «δεξιότητες των τροχών» ήταν γνωστοί στους αρχαίους Έλληνες…
Μετά από τον μηχανισμό της Ιεραπόλεως, μηχανισμό με στρόφαλο και μπιέλα, χωρίς γρανάζια, ευρίσκουμε σε υδροκίνητα πέτρινα πριονιστήρια του… 6ου αιώνα μ.Χ. (στην Γέρασα της Ιορδανίας και στην Έφεσο της Ανατολίας)! [2] Λογοτεχνικές αναφορές σε υδροκίνητα μαρμάρινα πριόνια υπάρχουν για το Trier της Γερμανίας, στο ποίημα του «Mosella» τέλος 4ου αιώνα μ.Χ.) του Αυσωνίου. Περίπου την ίδια εποχή, υποδεικνύεται και από τον χριστιανό άγιο Γρηγόριο Νύσσης (από την Καππαδοκία), μια διαφοροποιημένη χρήση της υδροηλεκτρικής ενέργειας, σε πολλά μέρη της τότε Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Έτσι όλα τα βασικά εξαρτήματα της – πολύ μεταγενέστερης – ατμομηχανής (η οποία λειτουργεί ακριβώς αντίστροφα) συναρμολογήθηκαν 15 αιώνες μετά την ελληνική εφεύρεση! (Η ατμομηχανή εφευρέθηκε το 1712! Η δε «αιολίδα» του Ήρωνος (για την παραγωγή ατμού), ήταν γνωστή από τα ελληνικά-αλεξανδρινά χρόνια… Επίσης ο κύλινδρος και το έμβολο (σε μεταλλικές αντλίες), οι βαλβίδες αντεπιστροφής (σε αντλίες νερού), τα γρανάζια (σε νερόμυλους και ωρολόγια) όλα ήταν γνωστά στην αρχαιότητα…
ΣΗΜΕΡΑ στην Ελλάδα παλαιά υδροπρίονα / νεροπρίονα, θα ιδείτε:
– στον Πλάτανο, του Πάρνωνος, στην Βόρεια Κυνουρία Αρκαδίας, όπου υπάρχουν άφθονα νερά, τα οποία παλαιότερα λειτουργούσαν πολλούς νερόμυλους και νεροπρίονα. [3]
– στα Άρματα Ιωαννίνων.[4]
– στην Βαρβάρα Χαλκιδικής, στο δάσος της οποίας υπάρχουν δυο καταρράκτες στην θέση Κηπουρίστρα – Νεροπρίονο. Διότι τα νερά και στα βουνά της Βαρβάρας είναι άφθονα.[5]
Τέλος, το 2003, το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης (ΛΕΜΜ-Θ)[6], με την ολοκλήρωση των εργασιών, που αφορούσαν στην αποκατάσταση – ανάπλαση του διατηρητέου κτηρίου του (1995 – 2000), εγκαινίασε την μόνιμη έκθεση με τίτλο «Στους Μύλους της Μακεδονίας και της Θράκης – Νερόμυλοι, νεροπρίονα, νεροτριβές, μαντάνια στην παραδοσιακή κοινωνία», και θέμα την υδροκίνηση στον βορειοελλαδικό χώρο κατά την προβιομηχανική εποχή.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος Περιήγησις». Γ. Λεκάκης «Η άγωνστη Μικρά Ασία». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.9.2021.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Ritti T., Grewe Kl., Kessener P., «A Relief of a Water-powered Stone Saw Mill on a Sarcophagus at Hierapolis and its Implications», στο Journal of Roman Archaeology, Vol. 20, 2007, σελ. 138–163, 148, εικ. 10, 139–141, 161.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ο Αμμιανός αυτός, στα ρωμαϊκά χρόνια επήρε και ρωμαϊκά ονόματα: Μάρκος Αυρήλιος, ως επιβάλλετο από την πολιτεία.
[2] Πριονιστήριο ίσως υπήρχε στην Augusta Raurica της Ελβετίας, όπου έχει ανασκαφεί ένας μεταλλικός στροφαλοφόρος άξονας του 2ου αιώνα μ.Χ.
[3] Σε λειτουργία είναι ακόμα η νεροτριβή, όπου πλένονται χαλιά, κουβέρτες, πανιά και ελαιοδίχτυα. Το πλύσιμό τους γίνεται με τον παλαιό παραδοσιακό τρόπο, μόνο με την δύναμη του νερού, που στροβιλίζει, όπως τα παλαιά χρόνια, φυσικά χωρίς την χρήση απορρυπαντικών. Τα βγάζουν από το στροβίλισμα με μια σιδερένια μαγκούρα, μεγέθους 3 μ.!
[4] Δίπλα του, και νεροτριβή και παλαιός πέτρινος νερόμυλος.
[5] Το μαρτυρούν τα τοπικά τοπωνύμια Πέντε Βρύσες, Κρασονέρι, Κρυονέρι, Μαυρόλακκας, κλπ.
[6] Το μουσείο που ιδρύθηκε το 1970 στην Θεσσαλονίκη ουσιαστικά διαδέχθηκε το Λαογραφικό Μουσείο Βορείου Ελλάδος, που είχε ιδρυθεί από τη Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα – βλ. Ζ. Σκαμπάλης «40 χρόνια Λαογραφικό Μουσείο», Θεσσαλονικέων Πόλις, τ. 21/44, Ιούνιος 2013, σελ. 36-45.
Related posts:
Ο Μινωικός πολιτισμός καταρρίπτει την Ινδοευρωπαϊκή και Αφρικανική θεωρία | Γ.Σταματογιαννόπουλος
Πέρασαν 47 χρόνια από την εκτέλεση του «Σταθμάρχη»
Απόγονος των Παλαιολόγων ο τέως Βασιλιάς Κων/νος;Ομάδα Ε-Μυστράς!Τατοι:Στοές στο βασιλικό κτημα!
6 φορές που η ιδιοφυής στρατηγική του Κολοκοτρώνη συνέτριψε τους Τούρκους
