Ένας αρχαίος… ζογκλέρ σε ετρουσκο-κορινθιακή πόλη! - του Γ. Λεκάκη

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο «Τάφος των Ζογκλέρ», του 6^ου αιώνα π.Χ., βρέθηκε στην ετρουσκική / ελληνική νεκρόπολη Monterozzi[1] της Ταρκυνίας(*), στο Βιτερμπο, του Λατίου, στην Ιταλία.

Το όνομα του τάφου προέρχεται από το θέμα της διακόσμησης, του πίσω τοίχου, η οποία είναι ζωγραφισμένη στους τοίχους του. Πρόκειται για τον εορτασμό με αγώνες, επιδείξεις και χορούς, προς τιμήν του νεκρού.

Ο «ζογκλέρ» εκτελεί τις δεξιότητές του μπροστά σε έναν ηλικιωμένο άνδρα, που κάθεται σε ένα σκαμνί (δεξιά, πιθανότατα ο νεκρός).

Ένας ακροβάτης πετάει δίσκους / κρίκους προς ένα καλάθι, που μια όμορφη κοπέλλα ισορροπεί στο κεφάλι της!

Ένας αυλητής που παίζει δίαυλο συνοδεύει την παράσταση.

Η τοιχογραφία χρονολογείται γύρω στο 510 π.Χ.

Ο τάφος αποτελείται από έναν ενιαίο χώρο, με αετωματική οροφή, με λέοντες.

Στο πάτωμα υπάρχουν οι εσοχές για τα πόδια του μοναδικού νεκρικού κρεβατιού.

Αν και η αρχαιότερη καταγραφή «ζογκλερικών» ευρέθη στον 15^ο τάφο ενός «Αιγύπτιου πρίγκηπος» στην περιοχή Beni Hasan της Αιγύπτου και χρονολογείται στο 1994 – 1781 π.Χ. με επίσης τοιχογραφία, όπου θηλυκές χορεύτριες και ακροβάτισσες πετάνε μπαλλάκια / σφαιρίδια (σύμβολα ουρανίων σωμάτων)[2], ο όρος just προκύπτει από την αρχαία ελληνική λέξη Fεστία[3] και τα παιγνίδια που έπαιζαν γύρω από αυτήν! Εμφανίζεται μετά στα λατινικά (joculari = αστειεύομαι) > παλαιογαλλικά (προ του 14^ου αιώνα) jangler > μεσαιωνική λέξη «jogelen» (= διασκέδαση με κόλπα) > joke (αστεϊσμός), joker, κλπ.

(*) Ταρχωνία > Tarchuna, Tarchna (ετρ.) > Tarquinii (ρωμ.) > Tarquinia (ιταλ.).

Η Ταρκυνία ήταν μία από τις αρχαιότερες και σπουδαιότερες πόλεις στην ιταλική χερσόνησο. Σύμφωνα με τους αρχαίους τοπικούς μύθους, ιδρυτής της πόλεως ήταν ο Τάρχων / Τάρκων[1], υιός του Τηλέφου, αδελφός του Τυρρηνού[4], γενάρχη των Ετρούσκων Ελλήνων, ο οποίος την ίδρυσε υπό την καθοδήγηση του ανήλικου μάντη Ταγού. Τάρχων και Τυρρηνός, ήσαν οι ιδρυτές της Ετρουσκικής Δωδεκαπόλεως[5]. Αλλά η Ταρχωνία / (το) Ταρχώνιον άκμασε πολύ, και ακόμη περισσότερο όταν έφθασε σε αυτήν το 655 π.Χ. ο Δωριεύς Βακχιάδης Δημάρατος εκ Κορίνθου, με Έλληνες εργάτες και τεχνίτες. Αυτοί την έκαμαν πολύ πλούσια πόλη. Εισήγαγαν τα γράμματα και έφτασαν την κεραμική της περιοχής σε ύψιστα επίπεδα. Οι απόγονοι δε του Δημαράτου ήταν οι τελευταίοι βασιλείς της Ρώμης: Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος και Ταρκύνιος ο Υπερήφανος – και σύμβουλοι όταν ανακηρύχθηκε η Ρωμαϊκή Δημοκρατία!

Η Ταρχωνία μεγάλη εμπορική δύναμη ήδη από τον 8^ο αιώνα π.Χ. λόγω των ορυκτών πόρων της, από τους λόφους Tolfa, μέσω Άγυλλας χρησιμοποιούσε στο λιμάνι των Πύργων.

Αναρίθμητες λατρευτικές τελετές των Ταρκύνιων διεσώθησαν στους Ρωμαίους. Στους δε αυτοκρατορικούς χρόνους εξακολουθούσε να υπάρχει το «Κολλέγιο των 60 Ιερέων» – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ…

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». Γ. Λεκάκης «Λεξικό των παραδόσεων».

– Bonfante G., L. Bonfante «The Etruscan Language: An Introduction», 2002.

– Chisholm, 1911.

– Grey H. The Rasena».

– Λυκόφρων.

– Thomson de Grummond N. «Etruscan Myth, Sacred History, and Legend», στο Foundation Myths and Legends.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Πρόκειται για την κύρια νεκρόπολι της Ταρχωνίας (μέρος της είναι επισκέψιμο σήμερα), με περίπου 6.000 τάφους. Τουλάχιστον 200 έχουν πανέμορφες τοιχογραφίες. Οι ζωγραφισμένες σκηνές είναι μιας ποιότητας σχεδόν απαράμιλλης στον κόσμο των Ετρούσκων Ελλήνων, και δίνουν μια πολύτιμη εικόνα του μυστικού κόσμου τους, που σπάνια τεκμηριώνεται σε κείμενα. Δείχνουν συμπόσια με χορούς και μουσική, αθλητικές εκδηλώσεις, μυθικές και ερωτικές σκηνές.

Τοιχογραφία με ερωτική πράξη δύο ανδρών και μας γυναικός,
από τάφο στην Ταρχωνία Ετρουρίας
(Tomba della Fustigazione / Τάφος του Μαστιγίου).

Στην ύστερη περίοδο δε απεικονίσθηκαν δαίμονες του Κάτω Κόσμου που συνόδευαν τους νεκρούς στο ταξείδι τους στο υπερπέραν, σκηνές στον Κάτω Κόσμο, καθώς και πομπές ιερέων και άλλα σύμβολα της τάξης των επιφανών μελών των οικογενειών που ήταν θαμμένα εκεί. Διάσημοι οι τάφοι των Ταύρων, των Λεοπαρδάλεων, κ.ά.

[2] Βλ. P. J. Beek, A. Lewbel «The Science of Juggling», Scientific American, 1995.

[3] Fεστία > Vestia, Vesta < ίσταμαι, ιστίον κλπ. Εκεί που διατηρείται αναμμένο το πυρ της οικίας, και άρα σημείο γύρω από το οποίο ίστανται / στέκονται όλοι… Αυτός που άπτει (ανάβει) την εστία > Ήφαιστος.

[4] Υιός του Τηλέφου και της Ιέρας, αδελφός του Τάρχωνος και του Λυδού. Ο Τυρρηνός εταξείδευσε από την Λυδία, μαζί με την σύζυγό του Σαρδώ (η οποία ονομάτισε την Σαρδηνία) την Ιταλία. Γι’ αυτό πολλοί θεωρούν κοιτίδα των Ετρούσκων την Λυδία, μη αναφέροντας όμως, την πρωτοελληνική αυτή σειρά.

Υπάρχουν άλλοι δύο ήρωες με αυτό το όνομα, υιοί:

– του Άτυος και της Καλλιθέας.

– του Ηρακλή και της Ομφάλης.

Βλ. Διονύσιος Αλικαρνασσεύς «Ρωμαϊκή Αρχαιολογία», Α΄,30. Ηρόδοτος «Ιστορίαι», Βιβλίο Α΄,94.

[5] ομοσπονδία 12 πόλεων.

ΠΗΓΗ